ဗုဒၶကိစၥ ငါးပါး

 ျမတ္စြာဘုရားသည္ (၄၅) ၀ါ ကာလပတ္လံုး ဘုရားတုိ႔ျပဳအပ္ေသာ ဗုဒၶကိစၥငါးပါးကုိ ေန႔စဥ္အၿမဲ ေအာက္ပါ အတုိင္း ျပဳက်င့္ေတာ္မူ၏။
၁။ ပုေရဘတၱကိစၥ- ဆြမ္းမခံမီ လူတုိ႔ကို တရားေဟာေတာ္မူ၏။
၂။ ပစၦာဘတၱကိစၥ- ဆြမ္းစားၿပီးေနာက္ ေန႔လယ္ပုိင္းတြင္ ရဟန္း၊ ရွင္၊ လူတုိ႔ကုိ တရားေဟာေတာ္မူ၏။
၃။ ပုရိမယာမကိစၥ- ညဥ့္ဦးယာမ္တြင္ ရဟန္းတုိ႔အား တရားေဟာ၍ အေမးပုစၦာကုိ ေျဖၾကားေတာ္မူ၏။
၄။ မဇၥ်ိမယာမကိစၥ- သန္းေခါင္ယာမ္တြင္ နတ္၊ ျဗဟၼာတို႔အား တရားေဟာေတာ္မူ၏။
၅။ ပစၦိမယာမကိစၥ- မုိးေသာက္ယာမ္တြင္ အခ်ိန္သံုးပုိင္းထား၍ ပထမပုိင္း စႀကံ္သြား၊ ဒုတိယပုိင္းက်ိန္းစက္၊ တတိယပုိင္း၌ ကြ်တ္ထုိက္ေသာ သတၱ၀ါကုိ ၾကည့္ရွဳေတာ္မူ၏။(သီလကၡန္၊ ႏွာ-၄၆)
ေန႔ကုိကားလူ၊ ညမူေရွ႕ယာမ္၊ သမဏံတည့္၊ လယ္ယာမ္ေရွ႕နတ္၊ ဖလတ္ေလ်ာင္းေနာက္၊ ေနာက္ယာမ္ေရာက္က၊ မ်ားေျမာက္ေ၀ေန၊ ၾကည့္ရွဳေလ၊ ပရေမကိစၥငါး။ (လယ္တီဆရာေတာ္၏ကဗ်ာ)

ဥစၥာပ်က္ေၾကာင္း ေျခာက္ပါး

၁။ေသစာေသာက္စား၊ ၂။လမ္းသြားခါမဲ့၊
၃။ရႈငဲ့ သဘင္၊ ၄။ေပ်ာ္ရႊင္အန္ေလာင္း၊
၄။မေကာင္းမိတ္ဖ်င္း၊ ၅။ပ်င္းရိျခင္းကား၊
ဥစၥာ ပ်က္ေၾကာင္းတည္း။

အရက္ေသာက္ျခင္းအျပစ္ ေျခာက္ပါး
 
၁။ဥစၥာယုတ္ျခင္း၊ ၂။ျငင္းခုံမ်ားစြာ၊
၃။ေရာဂါထူ ေျပာ၊ ၄။ေက်ာ္ေစာမဲ့တုံ၊
၅။မလုံအဂၤါ၊ ၆။ပညာနည္းရွား၊
ဤ ေျခာက္ပါး၊ ေသာက္စားေသစာ အျပစ္တည္း။

တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔

ယေန႔သည္ ၁၃၇၃ ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔ ျဖစ္သည္။
ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္ သမားေတာ္ႀကီး ဇီဝက၏ သရက္ဥယ်ာဥ္တြင္ ရဟန္းေတာ္
အေပါင္းႏွင့္ သီတင္းသံုးေတာ္မူစဥ္ အဇာတသတ္မင္း ေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္မႈကို အေၾကာင္းျပဳ၍
သာမညဖလ (ရဟန္းျပဳျခင္းအက်ိဳး) ေဒသနာေတာ္ကို ေဟာၾကားေတာ္မူေသာေၾကာင့္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္
ေန႕ကို သာမညဖလအခါေတာ္ေန႕အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။
တန္ေဆာင္မုန္းလသည္ ၿဗိစၦာရာသီကာလျဖစ္၍ လမင္းသည္ ၾကတၲိကာနကၡတ္ႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္
ထြန္းပကာ တာရာမွာ က်ီးတာရာျဖစ္သည္။ ရာသီပန္းသည္ ခဝဲပန္းျဖစ္သည္။ ပုဂံေခတ္က တန္ေဆာင္မုန္းကို
]]တန္ေဆာင္မႈန္}}ဟု ေရးသားၿပီး အင္းဝေခတ္တြင္ ]]တန္ေဆာင္မုန္း}}ဟု ေျပာင္းလဲေရးသားခဲ့ၾကသည္။
အခ်ိဳ႕က ]]တန္ေဆာင္မႈန္း}}ဟုလည္း ေရးသားၾကသည္။
ေရွးေခတ္ျမန္မာတို႕သည္ တန္ေဆာင္တိုင္ကို အလင္းေရာင္ယူေဆာင္ေသာတိုင္ဟု အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္၍
နတ္ျပည္ရွိ စူဠာမဏိေစတီေတာ္အား ဆီမီး၊ မီးပံုးပ်ံႏွင့္ မီး႐ွဴးမီးပန္းမ်ား ခ်ိတ္ဆြဲကာ အံ့မခန္းပူေဇာ္ၾကသည္။
ကထိန္ဟူသည္ ]]ကထိန}}ဟူေသာ ပါဠိဘာသာစကားမွ ဆင္းသက္လာၿပီး ]]ျမဲျမံခိုင္ခံ့ျခင္း}}ဟု
အဓိပၸာယ္ရသည္။ ]]ကထိန}}ဟု ေခၚရျခင္းမွာ အာနိသင္အက်ိဳးငါးပါး တစ္ၿပိဳင္နက္ရေစျခင္း၊ ဘုရား
အစရွိေသာ ပညာရွိသူေတာ္ေကာင္းတို႔ ခ်ီးမြမ္းအပ္ျခင္း၊ ကထိန္ခင္း၍ အာနိသင္ရေသာ ရဟန္းေတာ္တို႔မွာ
ကထိန္ခင္းေသာေန႔မွ ငါးလခန္႔ အက်ိဳးတရားငါးပါး ျမဲျမံစြာရျခင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ကထိန္သကၤန္းသည္
တစ္ႏွစ္တြင္တစ္လ၊ တစ္လတြင္တစ္ႀကိမ္သာျပဳရသည့္ ထူးျခားေသာ ကာလဒါနျဖစ္သည္။
ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားသည္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႕ အ႐ုဏ္တက္ခ်ိန္တြင္ မသိုးသကၤန္းမ်ား ကပ္လွဴရန္
အတြက္ ရက္လုပ္ပူေဇာ္ပြဲမ်ားကို က်င္းပေလ့ရွိၿပီး ေန႕ရက္မကူး တစ္ရက္တည္းအၿပီး ရက္လုပ္လွဴဒါန္းရေသာ
သကၤန္းျဖစ္၍ မသိုးသကၤန္းဟု ေခၚေဝၚၾကသည္။
တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔တြင္ ေဆးပင္အေပါင္းကို ေစာင့္ေရွာက္သည့္ နတ္အေပါင္းတို႔ မဲဇလီပင္
ေစာင့္နတ္ထံသို႔ လာေရာက္စုေဝးသျဖင့္ မဲဇလီရြက္၊ မဲဇလီဖူးတို႔သည္ ကိုးဆယ့္ေျခာက္ပါးေသာေရာဂါကို
ေပ်ာက္ကင္းေစသည့္ စြမ္းပကားေၾကာင့္ ေဆးေပါင္းခသည္ဟု ဆိုၾကသည္။
သို႕ျဖစ္ေပရာ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားသည္ တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႕ အခါသမယတြင္ ကထိန္သကၤန္း
ကပ္လွဴျခင္း၊ သာမညဖလသုတ္တရားေတာ္ကို နာၾကားျခင္း၊ ဆီမီးပူေဇာ္ျခင္း စသည့္ ေကာင္းမႈကုသိုလ္
အစုစုတို႕ကိုျပဳ၍ ေမတၲာဘာဝနာမ်ား ပြားမ်ားၾကရန္ျဖစ္ပါေၾကာင္း ႏိႈးေဆာ္ေရးသားလိုက္ရပါ
သည္။ ။(အယ္ဒီတာအာေဘာ္မွ)

ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ခ်စ္ၾကရင္

ေလာကႀကီးမွာ လူေတြဟာ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ အခ်စ္ဆံုးလုိ႔ ေျပာၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ခ်စ္ရင္ ေကာင္းသထက္ ေကာင္းေအာင္ ႀကိဳးစားရမယ္။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟတရားေတြမွာ နစ္မြန္းေနရင္ ခ်စ္ရာ မေရာက္ပါဘူး။ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ႏွစ္ရာ ေရာက္ေနပါတယ္။(အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ၏ အဆုိအမိန္႔မ်ားမွ)
လူေတြဟာ တကယ္ေတာ့ ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟေတြ အင္မတန္ဖံုးလႊမ္းၿပီး ေနၾကပါတယ္။ တစ္ေန႔တာရဲ႕ကုန္ဆံုးခ်ိန္ဟာ ေလာဘ၊ေဒါသ၊ ေမာဟ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ကုန္ဆံုးေနၾကတယ္။ တကယ္ သနားစရာေကာင္းေသာ သတၱ၀ါေတြပါပဲ။ မိမိတို႔ရဲ႕ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ေမာဟ ေတြကို တစ္ေန႔မွာ အနည္းငယ္စီေလွ်ာ့ခ်သြားၿပီး လုပ္ကုိင္စားေသာက္ လွဳပ္ရွားၾကမယ္ဆုိရင္ တစ္ဘ၀သာ ေက်နပ္စရာမဟုတ္ပဲ တစ္သံသရာသာ စိတ္ခ်ဖုိ႔ျဖစ္သြားၾကပါလိမ့္မယ္။

စကားအရာအဂၤါမ်ားႏွင့္ စကားႀကီးဆယ္ခြန္း

စကားအရာအဂၤါ (၁၀) ပါး

၁။ကာလ၀ါဒီ- ေျပာခ်ိန္ေျပာခြင့္သင့္မွ ေျပာဆုိျခင္း။

၂။ဘူတ၀ါဒီ-ဟုတ္မွန္ေသာစကားကုိသာေျပာဆုိျခင္း။

၃။ဓမၼ၀ါဒီ-တရားနွင့္စပ္သည္ကုိသာေျပာဆုိျခင္း။

၄။အတၳ၀ါဒီ-အက်ိဳးနွင့္စပ္သည္ကုိသာ ေျပာဆုိျခင္း။

၅။ပိယ၀ါဒီ-ခ်စ္ဖြယ္ေသာစကားကုိသာ ေျပာဆုိျခင္း။

၆။မိဟိတပုဗၺဘာဏီ-ျပဳံးရႊင္ျခင္းကုိသာ ေရွးဦးျပ၍ ေျပာဆုိျခင္း။

၇။မိတာဘာဏီ-မပုိမလြန္ခ်င့္ခ်ိန္၍ ေျပာဆုိျခင္း။

၈။အတုရိတ၀ါဒီ-အေဆာတလ်င္ မေျပာဆုိျခင္း။

၉။ေပါရီ-ျပည္ၾကီးသူ ျပည္ၾကီးသားတုိ႔ဓေလ့ထုံးစံကုိလုိက္၍ေျပာဆုိျခင္း။

၁၀။၀ိသဒ၀ါဒီ-သန့္ရွင္းေသခ်ာ၊ဌာန္ကရုိဏ္းက်ေအာင္ေျပာနုိင္ျခင္း။

• စကားၾကီး (၁၀)ခြန္း

၁။ေရကူးညာတင္-လိုသည္ထက္ ပုိ၍ေျပာေသာစကား။

၂။ေကာက္ပင္ရိတ္လွီး-တခြန္းတည္းနွင့္အပုိင္ေျပာသည့္စကား။

၃ေရစီးေဖာင္ဆန္-စကားေျပာရာ၌ လက္၀င္ပင္ပန္းေျပာေသာစကား။

၄။အုိးတန္ဆန္ခပ္-တဖက္လူနွင့္တန္သေလာက္ေျပာေသာစကား။

၅။ဆီပြတ္က်သည္ေပြ႔-တေျဖးေျဖး ကုိယ့္ဖက္ပါေအာင္ ပတ္ခြ်ဲ နပ္ခြ်ဲေျပာေသာစကား။

၆။ဆင္ေ၀ွ႔ရန္ေရွာင္-ထမင္းေရပူလာ လွ်ာလႊဲတာ၀န္ေရွာင္ေသာစကား။

၇။ေတာင္သူယာခုတ္-အေျခခံကုိ ပထမေျပာ၍ လုိရာကုိ ေနာက္မွေျပာေသာစကား။

၈။ၾကက္ဆုတ္ခြပ္ပစ္-မိမိအသားစီးရသည့္အခါ အပုိင္ေျပာေသာနည္း။

၉။ေရစစ္ကရား-စကားအကုန္ေျပာနည္း။

၁၀။ခက္တင္ေမာင္းနင္း-မတင္မက်စကား။